Động cơ 3 pha là một loại máy điện có khả năng biến đổi điện năng thành cơ năng bằng sự tương tác điện từ. Động cơ 3 pha sử dụng nguồn điện xoay chiều 3 pha để hoạt động. Khi cấp điện cho động cơ, dòng điện xoay chiều 3 pha sẽ chạy qua các cuộn dây stator. Dòng điện xoay chiều 3 pha sẽ tạo ra một từ trường quay trong stator. Từ trường quay này sẽ tác động lên các dây quấn rotor, khiến rotor quay.
Cấu tạo động cơ điện 3 pha
Động cơ điện 3 pha là một loại động cơ điện xoay chiều, sử dụng điện áp 3 pha để tạo ra chuyển động quay. Cấu tạo của động cơ điện 3 pha gồm hai phần chính là stator và rotor.
Stator
- Lõi thép stator
- Được làm bằng các tấm thép kỹ thuật điện mỏng, ghép lại với nhau thành hình trụ rỗng.
- Các tấm thép được ghép cách điện với nhau bằng cách phủ một lớp sơn cách điện hoặc dùng các lá giấy cách điện.
- Cuộn dây stator
- Quấn trên lõi thép stator.
- Cuộn dây stator có thể được quấn theo hình sao hoặc tam giác.
Rotor
- Lõi thép rotor
- Được làm bằng các tấm thép kỹ thuật điện mỏng, ghép lại với nhau thành hình trụ rỗng.
- Các tấm thép được ghép cách điện với nhau bằng cách phủ một lớp sơn cách điện hoặc dùng các lá giấy cách điện.
- Thanh dẫn điện rotor
- Được làm bằng đồng hoặc nhôm, đặt trong các rãnh của lõi thép rotor.
- Các thanh dẫn điện rotor được ngắn mạch bằng các vòng ngắn mạch.
Phân loại động cơ điện 3 pha
Động cơ điện 3 pha là một loại máy điện có khả năng biến đổi điện năng thành cơ năng bằng sự tương tác điện từ. Động cơ 3 pha sử dụng nguồn điện xoay chiều 3 pha để hoạt động.
Có nhiều cách phân loại động cơ điện 3 pha, tùy theo tiêu chí phân loại. Dưới đây là một số cách phân loại phổ biến:
Phân loại theo mục đích sử dụng
- Động cơ điện 3 pha thông dụng: Sử dụng trong đa ngành nghề, lĩnh vực công nghiệp cần động cơ để sản xuất.
- Động cơ điện 3 pha phòng cháy nổ: Được trang bị hộp cực điện dày dặn, ngăn ngừa tia lửa bắn ra ngoài gây cháy nổ, thích hợp dùng ở những nơi dễ cháy.
- Động cơ điện 3 pha có phanh thắng: Có khả năng dừng ngay lập tức khi gặp sự cố, đảm bảo an toàn cho thanh chuyền, băng tải.
- Động cơ điện 3 pha thay đổi được tốc độ: Có thể thay đổi tốc độ quay của động cơ bằng cách thay đổi tần số dòng điện cấp cho động cơ.
- Động cơ điện 3 pha ruột quấn, cẩu trục, tời hàng: Là loại động cơ công suất cao, chuyên dùng để nâng hạ vật nặng.
Phân loại theo tốc độ quay
- Động cơ điện 3 pha 2 cực: Có tốc độ quay 2800 – 3000 vòng/phút.
- Động cơ điện 3 pha 4 cực: Có tốc độ quay 1400 – 1500 vòng/phút.
- Động cơ điện 3 pha 6 cực: Có tốc độ quay 900 – 1000 vòng/phút.
- Động cơ điện 3 pha 8 cực: Có tốc độ quay 700 – 750 vòng/phút.
Phân loại theo đặc tính cơ khí
- Động cơ điện 3 pha có Rotor lồng sóc thông dụng: Là loại động cơ phổ biến nhất, có cấu tạo đơn giản, giá thành rẻ, hiệu suất cao.
- Động cơ điện 3 pha có 2 lồng sóc: Có hai cuộn dây rotor, một cuộn dây chính và một cuộn dây khởi động.
- Động cơ điện 3 pha có 2 lồng sóc đặc biệt: Có hai cuộn dây rotor, một cuộn dây chính và một cuộn dây kháng.
- Động cơ điện 3 pha có Rotor quấn dây: Có cấu tạo phức tạp hơn, giá thành cao hơn, nhưng có ưu điểm là có thể điều chỉnh tốc độ quay bằng cách thay đổi điện áp cấp cho động cơ.
Phân loại theo công suất
- Động cơ điện 3 pha mini: Có công suất nhỏ, thường dưới 10kW.
- Động cơ điện 3 pha trung bình: Có công suất từ 10kW đến 100kW.
- Động cơ điện 3 pha lớn: Có công suất trên 100kW.
Phân loại theo ứng dụng
- Động cơ điện 3 pha dùng ngoài trời: Sử dụng trong các ứng dụng như bơm nước, quạt gió,…
- Động cơ điện 3 pha ẩm nhiệt: Sử dụng trong các ứng dụng như nồi hơi,…
- Động cơ điện 3 pha khô nhiệt: Sử dụng trong các ứng dụng như sản xuất thực phẩm, hệ thống phòng cháy chữa cháy,…
- Động cơ điện 3 pha dùng trên tàu biển: Sử dụng trong các ứng dụng như máy phát điện,…
- Động cơ điện 3 pha dùng trong công nghiệp hóa chất: Sử dụng trong các ứng dụng như máy bơm hóa chất,…
Trên đây là một số cách phân loại động cơ điện 3 pha phổ biến. Tùy theo nhu cầu sử dụng, người dùng có thể lựa chọn loại động cơ điện 3 pha phù hợp.
Các động cơ điện 3 pha phổ biến
Ứng dụng động cơ điện 3 pha trong sản xuất
Động cơ điện 3 pha là loại động cơ điện không đồng bộ, sử dụng dòng điện xoay chiều 3 pha có tần số 50 – 60Hz. Động cơ 3 pha có ưu điểm là công suất cao, vận hành ổn định, ít ồn, ít rung nên được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất công nghiệp.
Các ứng dụng chủ yếu của động cơ điện 3 pha trong sản xuất:
- Động cơ của máy bơm nước 3 pha: Động cơ 3 pha được sử dụng rộng rãi trong các ứng dụng bơm nước, cung cấp nước cho dây chuyền sản xuất, dùng cho nồi hơi, các loại tháp tản nhiệt, đặc biệt là hệ thống PCCC,…
- Động cơ của máy phát điện xoay chiều 3 pha: Động cơ 3 pha cũng được sử dụng làm động cơ của máy phát điện xoay chiều 3 pha, cung cấp điện năng cho các thiết bị điện trong sản xuất.
- Động cơ của motor giảm tốc 3 pha: Động cơ 3 pha kết hợp với motor giảm tốc được sử dụng trong nhiều ứng dụng công nghiệp, như dây chuyền sản xuất phân bón, công nghệ sản xuất sắt thép, motor 3 pha của máy tời dùng trong xây dựng,…
- Động cơ của motor kéo 3 pha: Động cơ 3 pha được sử dụng cho động cơ của các loại máy bơm nước do nó có tốc độ cao,…
Ngoài ra, động cơ điện 3 pha còn có thể được ứng dụng trong các lĩnh vực khác như:
- Động cơ của máy nén khí: Động cơ 3 pha được sử dụng để vận hành các máy nén khí, cung cấp khí nén cho các thiết bị sản xuất.
- Động cơ của máy móc thiết bị công nghiệp: Động cơ 3 pha được sử dụng để vận hành các máy móc thiết bị công nghiệp khác nhau, như máy dệt, máy may, máy móc chế biến thực phẩm,…
Quy trình bảo dưỡng động cơ điện 3 pha
Mục đích: Bảo dưỡng động cơ điện 3 pha nhằm đảm bảo động cơ hoạt động ổn định, hiệu quả, kéo dài tuổi thọ của động cơ.
Đối tượng: Tất cả các loại động cơ điện 3 pha, bất kể công suất, chủng loại, hãng sản xuất.
Thời gian
- Tiểu tu: 3 tháng/lần hoặc 1000 giờ chạy.
- Trung tu: 6 tháng/lần hoặc 4000 giờ chạy.
- Đại tu: 12 tháng/lần hoặc 8000 giờ chạy.
Các công việc cần thực hiện
Tiểu tu
- Lau chùi sạch sẽ bên ngoài động cơ điện.
- Kiểm tra điện trở cách điện.
- Thổi sạch bụi bằng máy nén khí.
- Xiết chặt các bulong, đai ốc ở chân đế.
- Kiểm tra mỡ bò trong các bạc đạn động cơ điện, nếu thiếu thì thêm vào.
- Kiểm tra và điều chỉnh các thiết bị bảo vệ điện.
Trung tu
- Kiểm tra lại bạc đạn.
- Thay mới mỡ bò bạc đạn.
- Đo độ cách điện các bối dây (nếu cần thiết tiến hành sấy cuộn dây).
- Sửa chữa các lỗi, hư hỏng phát sinh trong quá trình vận hành.
Đại tu
- Tháo động cơ điện ra khỏi hệ thống.
- Kiểm tra tổng thể động cơ điện.
- Kiểm tra, sửa chữa hoặc thay thế các chi tiết bị hỏng hóc.
- Sấy khô, bảo dưỡng cuộn dây.
- Lắp ráp động cơ điện.
Các lưu ý
- Khi thực hiện bảo dưỡng động cơ điện, cần sử dụng các dụng cụ chuyên dụng và đúng quy trình.
- Đối với các động cơ điện vận hành trong môi trường bụi bẩn, hóa chất, cần tăng tần suất bảo dưỡng.
Bảo quản động cơ điện
- Kho bảo quản động cơ điện phải đảm bảo khô ráo, thoáng mát, không có bụi bẩn, hóa chất.
- Trước khi nhập kho, động cơ điện phải được kiểm tra, bảo dưỡng.
- Không để động cơ điện ngoài trời.
Kiểm tra trước khi vận hành động cơ 3 pha
- Kiểm tra điều kiện lắp đặt và môi trường xung quanh
- Kiểm tra tình trạng đấu dây, vỏ máy có tiếp đất không
- Xác định vị trí công tắc, dung dượng và quy cách cầu chì
- Kiểm tra dầu bôi trơn, lực căng của dây curoa
- Kiểm tra khả năng quay của trục động cơ, lượng tra dầu
- Xác định cách thức khởi động và chiều quay của động cơ
Kiểm tra sau khi vận hành động cơ 3 pha
- Kiểm tra chiều quay của động cơ
- Nghe ngóng âm thanh của động cơ khi khởi động và tăng tốc có gì bất thường không
- Nguồn điện có ổn định không
- Kiểm tra hệ thống làm mát và hệ thống khống chế có hoạt động bình thường hay không
Chi tiết từng hạng mục kiểm tra
Kiểm tra trước khi vận hành động cơ 3 pha
- Kiểm tra điều kiện lắp đặt và môi trường xung quanh
Cần kiểm tra xem động cơ được lắp đặt đúng vị trí, có vững chắc không. Môi trường xung quanh có sạch sẽ, thoáng mát không. Nhiệt độ, độ ẩm có phù hợp với yêu cầu của động cơ không.
- Kiểm tra tình trạng đấu dây, vỏ máy có tiếp đất không
Cần kiểm tra xem các đầu dây đấu vào động cơ có chắc chắn không, có bị lỏng lẻo không. Vỏ máy có bị nứt vỡ, hở điện không. Nếu vỏ máy bị hở điện, cần phải nối đất đúng cách để đảm bảo an toàn.
- Xác định vị trí công tắc, dung dượng và quy cách cầu chì
Cần xác định vị trí của các thiết bị đóng cắt, bảo vệ động cơ. Kiểm tra xem dung lượng và quy cách của cầu chì có phù hợp với công suất của động cơ không.
- Kiểm tra dầu bôi trơn, lực căng của dây curoa
Đối với các động cơ có ổ trục, cần kiểm tra xem lượng dầu bôi trơn có đủ không, có bị rò rỉ không. Đối với các động cơ có dây curoa, cần kiểm tra xem lực căng của dây curoa có phù hợp không.
- Kiểm tra khả năng quay của trục động cơ, lượng tra dầu
Cần dùng tay xoay trục động cơ xem có quay trơn tru không. Nếu trục động cơ bị kẹt, cần tìm nguyên nhân và khắc phục. Kiểm tra xem lượng dầu bôi trơn ở bạc đạn có đủ không.
- Xác định cách thức khởi động và chiều quay của động cơ
Cần xác định xem động cơ được khởi động theo cách nào (khởi động trực tiếp, khởi động sao tam giác, khởi động từ). Kiểm tra xem chiều quay của động cơ có phù hợp với yêu cầu sử dụng không.
Kiểm tra sau khi vận hành động cơ 3 pha
- Kiểm tra chiều quay của động cơ
Cần kiểm tra xem chiều quay của động cơ có đúng với chiều quay cần thiết không.
- Nghe ngóng âm thanh của động cơ khi khởi động và tăng tốc có gì bất thường không
Cần lắng nghe âm thanh của động cơ khi khởi động và tăng tốc. Nếu có tiếng ồn bất thường, cần tìm nguyên nhân và khắc phục.
- Nguồn điện có ổn định không
Cần kiểm tra xem điện áp và tần số của nguồn điện có ổn định không. Nếu điện áp hoặc tần số của nguồn điện không ổn định, có thể gây hư hỏng cho động cơ.
- Kiểm tra hệ thống làm mát và hệ thống khống chế có hoạt động bình thường hay không
Cần kiểm tra xem hệ thống làm mát của động cơ có hoạt động bình thường không. Nếu hệ thống làm mát không hoạt động tốt, động cơ có thể bị quá nóng và hư hỏng. Cần kiểm tra xem hệ thống khống chế của động cơ có hoạt động bình thường không. Nếu hệ thống khống chế không hoạt động tốt, động cơ có thể bị quá tải và hư hỏng.
Ngoài ra, cần lưu ý một số điểm sau khi vận hành động cơ 3 pha:
- Không nên cho động cơ chạy quá tải.
- Không nên cho động cơ chạy quá lâu mà không dừng nghỉ.
- Cần bảo dưỡng động cơ định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
Việc kiểm tra trước và sau khi vận hành động cơ 3 pha